L.E.S.

Bin ie ok wè van de ofkörtings of e-j döör de boek al wè van vol? Meestentieds mu-k eertens op zuuk wat of zonten ofkörting now in-old. Ie kommen dan de meest vremde dingen tegen maer lange niet altied dät wat as ie zuken. ’t Gef der wè iens ’t idee van dät ‘t ze ’t der umme te doen is. Een bettien interessant doen. ’t Kan oe ok maer zo op een verkeerd bien zetten.

Wè net zo läkker as ’t eerstens èven een keer voluut wört enuumd en dan angèven dät ’t wieders in ofkörting zal wörren an-egöven. Dät is ok oe ’t zol mutten wèèn. Maer jao ’t liekt ter bi’jkans wè op dät de alve wereld de skoele niet ef of-emaakt of op zien minst niet ef op zitten letten tiedens de les.

Now bin-k zelf ok nooit zonten liefebber van skoele ewest en ebbe ervaeren dät ’t lèven in zien ge-eel de beste leerskoele is. In dät licht bezien, toch nog best wè vremd dät ik zelf nog jören veur de klasse ebbe estaon.  Ik ebbe dan ok miende leerlingen altied preberen met te gèven dät skoele now nog een kwaodöördig goed is en wi’j ’t der met ebben te doen. Maer dät ter ok andere dingen merakels belangrieke bint die as de skoele now gien andacht gèven. Zingèving bi’jveurbeeld.

Maer goed. Deur of en toe de ruumte te pakken of te gèven umme buten ’t lespekket umme te dreien kon ik ’t zeugien best bi’j de lesse ollen.

Ie zult ’t oezelf nog wè wat kunnen erinneren, die skoeltied. Ie mossen leren Lèzen en Skrieven (L.E.S.). Luusteren en Sprèken (L.E.S.) ko-j al wè. Al vonnen oende olders, meesters en juffen dät ’t luusteren nog wè bèter kon. Ie mossen oe vremde tèkens maken en binnen de lienties blieven. Bi’j al die vremde tèkens euren ok een klank en a-j dan lateder kombinasies van verskillende tèkens maken ontston der iniens een weurtien. Zo a-k der lest zo ientien. Een jöör of drieje. Jao, tegenweurdigs begint ’t al veur dä-j nöör skoele gaot.

Moeders: ‘Welkende letter zie-j ier?’

’t Pöppien: ‘Kù – Ìì – Pù – Pù – Èè’

Moeders: ‘Goed zo! En wat stiet der dan?’

’t Pöppien: ‘…….’

Moeders: ‘Luuster maer; kkkiippppè, kippè. Wat stiet ter dan?’

’t Pöppien in volle aovertuugink: ’PINOCCIO!’

Umme maer èven op de feiten gedrukt te wörren dät leren lèzen niet zo makkelijk is.

Zo vergiet ’t ok völle onder ons Zwollenaeren die as ’t Zwols niet zo best kennen. De iene sprèèkt ’t wè, of kan ’t wè maer dut ’t bi’jkans niet. Of ie ebben ’t van uusuut agees niet met-ekrögen en dan stao-j toch mediene met 1-0 achter.

De ander vint ’t lèzen nog best lastig. Maer a-j ’t ärdop uutsprèèkt dan giet dät meestentieds best.

Maer ’t muuilijkst, veur allen, blif toch wè ’t skrieven. Zekers umme ’t foutloos te doen. Dät is feitelijk onmeugelijk.

’t Zwols of de Zwolse taal is wat mi’j betreft altied al Cultureel Ärfgoed ewest. ’t Valt in ieder geval al wè onder de erkende Nedersaksische Taal en döörmet is ’t as vanzels ärfgoed wat be-ollen wört. Maer ’t zol mooieder wèèn as Zwollenaeren der dan ok met willen en gaon wärken.

Umdät de Ieselakkedemie [Overijsselacademie] regels veur ’t skrieven ef op-esteld volg ik die regels zo goed en kwaod as ’t giet. Ik binne ’t der niet altied met iens en of en toe vuul ik dä-k mien eigen kop mut volgen.

Ien van de dingen wöör ik ’t niet elemaole met iens binne maer toch maer, met tegenzin, volge is ’t skrieven van de uutgank -en. ’t Is umme de lèèsbaereid dät ’t in de regelementen is op-enömmen maer ik binne van mening dät iemand die de taal wil lèren sprèken der de bietenbärg met opgiet. Dät wil zeggen as ’t leren op eigen öltien met ’t lèzen zelf an-eleerd wört. Want in Zwolle sprèken wi’j die e niet uut maer slikken em in. Wi’j sprèk’n Zwols.

’t Zol döörumme miskien wat wèèn umme der op de radio meer andacht an te besteden maer dan mut oelu der wè umme vraogen. ’t Zol maer zo kunnen dä-j mi’j dan zo gek wè kunt kriegen.